تفاوت ميان نيمكرۀ­ راست و چپ مغز چيست؟

 شما چپ­ مغز هستيد يا راس ت­مغز؟اين سوالي بسيار متداول است كه در مرز علم عصب­شناسي قرار مي­گيرد.نيمكره چپ مغز خلاق­تر و هنرمندتر بوده و نيمكرۀ راست منظم­‌تر و منطقي‌­تر مي‌­باشد. البته مي­ توان با جستجوي عبارات “غلبۀ نيمكره­ راست مغز” و “غلبه­ نيمكره­ چپ مغز” مطالب بسياري را در اين زمينه مطالعه كرد. همچنين مي­‌توان با گذراندن تست­‌هاي اينترنتي به شخصيت خودتان پي­ ببريد. اما علم مي‌­گويد كه چيزي به نام غلبه نيمكره­ راست يا چپ مغز وجود ندارد. 

در تحقيقاتي دو ساله كه در مجله­ PLOS One در سال ۲۰۱۳ ميلادي منتشر شد، محققان به بررسي مغز بيش از ۱۰۰۰ نفر پرداخته و متوجه شدند هيچ شواهدي مبني بر وجود تفاوت در غلبه­ نيمكره­ راست يا چپ مغز در ميان افراد وجود ندارد. آيا تفاوتي ميان اين دو نيمكره وجود دارد؟ البته. ممكن است شما نيمكره­ غالب نداشته باشيد اما مغز شما به دو نيمكره­ راست و چپ تقسيم شده است. دو نيمكره مغز با يكديگر يكسان نيستند. گرچه شباهت بسياري ميان اين دو نيمكره وجود دارد. اغلب فرايندهايي كه در نيمكره­ راست مغز اتفاق مي­‌افتند را مي­‌توان در نيمكره­ چپ نيز مشاهده نمود و برعكس.

در كتاب “مباني اختلالات سيستم عصبي” نوشته­ دكتر الكساندر ريوز و دكتر رند سوئنسن(از نوابغ علم مغزشناسي در قرن ۲۰)، دو عصب­ شناس مركز دارتموث ذكر شده است كه هر دو نيمكره­ مغز “ظرفيت ابراز احساسات، اشتها، تعادل، يادگيري، حافظه، منطق و…؛ ظرفيت تحمل نااميدي و شكست و بازيابي از اين شرايط و نشان­ دادن واكنش‌هاي دفاعي موثر و اصلاح­شده را دارند(سركوب­كردن، انكاركردن، تظاهركردن، بهانه تراشيدن، تقصير را گردن كسي انداختن، باز ايستادن از انجام كاري، تخيل، زوال شخصيتي، رفتارهاي شديد و ناگهاني و الگوهاي واكنش جسمي نظير تقويت، تنفس، متابوليسم و…).

شايد كمي پيچيده بنظر بيايد اما نكته­ ساده­‌اي در آن وجود دارد: تقريبا تمام چيزهايي كه باعث موجوديت انسان مي­‌شود در دو نيمكره­ مغز او وجود دارد. باور نمي­ ‌كنيد؟ اگر شما يك نيمكره­ مغز نوزاد ۳ ماهه را برداريد(عمل جراحي كه متخصصان در موارد خاص مثل بيماري صرع يا ديگر اختلالات انجام مي­‌دهند) آن نوزاد قادر است با حافظه و شخصيت معمولي رشد كند. به گفته­ انجمن علمي آمريكا، صدها عمل برداشتن نيمكره­ مغز در قرن اخير اتفاق افتاده است.

بنابراين تفاوت ميان دو نيمكره چيست؟

بر اساس مطلبي كه برونو دوبوك، عصب­ شناس دانشگاه مك­ گيل مونترال در پايگاه اينترنتي THE Brain from Top to Bottom منتشر كرد، بطور كلي نيمكره­ چپ مغز شما قسمت راست بدن و نيمكره­ راست، قسمت چپ بدن شما را كنترل مي­‌كند. اما كنترل بينايي اندكي تفاوت دارد. عصب­‌هاي قسمت چپ هر دو چشم به نيمكره­ چپ و عصب­‌هاي قسمت راست هر دو چشم به نيمكره­ راست متصل مي­‌شوند.

در قرن ۱۹ ميلادي، دو عصب­ شناس(دكتر پيير پل­بروكا و دكتر كارل ورنيك) متوجه شدند افرادي كه در پردازش زبان مشكل داشتند قسمت­‌هاي مشخصي از نيمكره­ چپ مغز آنها آسيب ديده بود. محققان دريافتند اين دو محل مربوط به پردازش زبان بوده و به دنيا اعلام كردند كه زبان در نيمكره­ چپ مغز قرار دارد. مي­‌توان گفت اين بيانيه منشا تفكر خلاق­ بودن نيمكره­ چپ و تحليل­‌گر بودن نيمكره­ راست مي­‌باشد. به گفته­ آنِ استيلز، استاد زبان انگليسي در دانشگاه سنت­لوئيس، بعدها داستان “مورد عجيب دكتر جكيل و آقاي هايد” از رابرت لوئيس استيونسون به گسترش اين تفكر كمك كرد. اما تفكر عدم تقارن بروكا و ورنيك در همه­ افراد صدق نمي­‌كند.

دوبوك اظهار داشت كه مراكز پردازش زبان حدود ۵ درصد افراد راست دست و ۳۰ درصد از افراد چپ دست در نيمكرۀ راست مغز آنها قرار دارد. به علاوه، در اغلب افراد هر دو نيمكره مغز آنها در برخي جنبه­‌هاي تكلم آنها فعال هستند. افرادي كه نيمكرۀ چپ آنها آسيب ديده باشد مي­ توانند به كمك نيمكرۀ راست مغز خود از نو به يادگيري زبان بپردازند. محققان هنوز در صدد كشف تمام تفاوت­‌هاي دو نيمكره­ مغز و انواع تفاوت­‌هاي مغزي در افراد مختلف مي­‌باشند. اما راست­ مغز يا چپ­ مغز بودن تنها يك باور غلط است.